SAFVAN İBN-Ü MUATTAL (R.A.)

Safvan (RA) Muattal'ın oğludur. O da Rubey'a'nın, O da Huzai'nin, O da Muahrıb'ın, O da Murre'nin, O da Sa'Iebe'nin O da Buhse'nin, O da Süleyme'nin O da Mensur'un, oğlu olup, Süleym kabilesinin Zekvan 
Sülalesindendir. Mureysi cihadında Müslüman olup, diğer cihadlara Resulullah (SAV) ile beraber katılmıştır. 
Ivaz ibn-ü Ğanem'in kumandasında bulunup, Iyaz ibn-u Ğanem'in komutasında Ebul As-ı Sakafi ile beraber Fırat Nehri'nin kenarında büyük bir belde olan Samsat'ı fethetmek için Ermenilerle cihadmış, orada şehit 
ve aynı yere defnedilmiştir. 
Bu büyük Sahabe Ifk hadisesi ile müptela olmuş, Cenab-i Allah Nur Sure-i Cehlesinde beraati ile İlgili 1O Ayet-i Kerime inzal etmiştir. Cesaret, Şecaat ve iffeti ile meşhur olmuştur. Cahiliye devrinde bile (Müslüman olmadan önce) harama bulaşmamıştır. 
Resulullah (SAV)'in " O öyle bir insandır ki; Ondan hayırdan başka bir şey bilmem" diye medh-u senasına mazhar olmuştur. Hazreti Ömer'in halifeliği zamanında Iyaz ibn-ü Ğanem'in Cezire'nin (Dicle ve Fırat Nehirleri arası) fethinde Osman ibnül As-i Sakafi ile beraber Ermenilerin yoğun bulunduğu Samsat'ın Fethinde Şehit olmuş ve orada defnedilmiştir. 
Safvan ibn-ü Muattal (R.A.)'ın Ermenilerin yoğun olarak bulunduğu yerlerden birisi olan 4. Ermeniya, yani Samsat'ın fethinde şehit olduğuna ve orada defnedildiğine dair 8 kaynak kitaptan bilgi aktaracağız.

SAFVAN IBN-Ü MUATTAL (R.A.)

1- Hikem-i Ataiye'nin şerhi muhkem kitabında söyle geçer, Safvan ibn-i Muattal Essülemi Ezzekvani Peygamberimiz S.A.V. zamanında orduyu hümayun'un arkasında bulunmak geride kalan insanları ve eşyaları sevk etmek orduya ulaştırmak vazifesi ile mükellef idi. Peygamberimizin " O öyle bir adamdır ki, hayırdan başka onda bir şey bilmem" diye medh-u senasına mazhar olmuştur. Ve O, ashab-i kiramın kahraman cesurlarından idi. Safvan ibn-i Muattal, Hazreti Ömer’in halifeliği zamanında Hicretin 17. veya 19. Yılında Ermenilerin savasına katılarak "Samsat" beldesinde şehit olup, orada defnedilmiştir. Allah Rahmetiyle affedip bizi de şefaatine nail eylesin 
(Hikem-i ataiyye serhi muhkem clid 1 S. 45)

SAFVAN İBN-Ü MUATTAL (R.A.)

2- Hadis hafızlarından Dimeşk'li ibn-u Kesir, Bidayet ve Nihayet kitabında şöyle der, "Cezire'nin Fatihi "İyad ibnü Ğanem, Cezire'yi (Dicle ve Fırat Nehirleri arası) fethetmek için gönderildi. Ordusunda Ebu Musa El Eşari Saad İbn-i Ebi Vakkkas'ın oğlu Ömer ve Ebul As'ın Oğlu Osman da var idi. (R.A.) Bunlar Reha'yı (Urfa) kuşatma altına aldılar. Cizye vermek üzere onlarla sulh yaptılar. Harran'ı da aynı şekilde sulh yolu ile feth ettiler. Musa El Eşari'yi de Nusayb'in fethi için gönderdi. Saad'ın oğlu Ömer’i de Re'sulayn'e (Suriye'de bir şehir) gönderdi. Kendisi de Dara'ye (Nusaybin'e yakın bir şehir) gitti. Bu memleketi de sulh yolu ile feth ettiler. İbnül As'ın oğlu Osman’ı ve beraberinde Safvan İbn-i Muattal’ı 4. Ermeneniya'ya yani Samsat'a gönderdi. (O zaman Ermenilerin yoğun bulunduğu bir yerdi.) Orada savas. basladi. Buyuk sahabe Safvan ibn-ü Muattal Essülemi şehid edildi. Sonra her ev için Bir Dinar cizye karşılığı alınarak onlarla sulh yapıldı. Sonra Iyad Bin Ğanem (R.A.) Samsat1 a giderek her Bir evden Bir Dinar Cizye alarak Onlarla Sulh yaptı. 
(ibn-u Kesir Bidayet ve Nihayet Kitabi Cilt 7. Sayfa 76)

SAFVAN İBN-Ü MUATTAL (R.A.) 
.      
3-İmam-ı Taberi Ümmetler ve Mülükler isimli Tarih kitabında söyle der," Irak Emiri Saad İbn-i Ebi Vakkas (R.A.) Hazretleri, Hazreti Ömer’in emri ile Cezire'yi (Dicle ve Fırat arasını) Feth etmek üzere İyad İbn-ü Ğanem'in Komutasında bir ordu gönderdi. Ordunun içinde Ebu Musa El Eşari ve Oğlu Ömer, Ebul As’ın Oğlu Osman R. A. de vardı. Reha (Urfa'ya) girdiler. Cizye vermek üzere sulh yaptılar. Ve sonra aynı şekilde Harran'ı da feth ettiler. Ebu Musa El Eşari'yi Nusaybin'e, İbn-ul Ebul As'ın oğlu Osman’ı 4. Ermeniya'ya (Samsat) gönderdi. Samsat'ta cihadbaşladı. Ashab-i Kiramdan Safvan ibn-ü Muattal Es-Sülemi Şehid oldu. Sonra her evden Bir Dinar Cizye alarak sulh yaptılar. 
(imam-ı Tabari 'nin Tarihul Ümemi vel Mülük Kitabi Cilt 3 Sayfa 156) 
SAFVAN İBN-Ü MUATTAL (R.A.)
4- Fûtuhul Buldan Müellifi Ebil Hasan El Belazırı kitabında şöyle der; Iyad İbn-ü Ğanem R.A. Harran'a geldi Ve Safvan İbn-i Muattal ve Habib Bin Müslime'yi Samsat'a gönderdi. İyad İbnü Ğanem Harran ahalisini Urfa ahalisi gibi sulh yolu ile cizye almak şartı ile fethetti. Harran'ın kapılarını onlara açtılar. Bir adamı oraya emir olarak görevlendirdi. Sonra Samsat'a gidip Safvan ibn-ü Muattal ve Habib ibn-ü Müslime'nin şehri muhasara altına aldıklarını gördüler. Samsat'ın etrafında bulunan kaleleri ve köyleri fethetmişlerdi". Reha (Urfa) ahalisi gibi onlarla barış edip cizye'ye bağladı. Ve daha sonra Reha'ya geri döndüler. 
(Ebul Hasan'ın Belazri'nin Futuh-ul Buldan isimli kitabı Sahife 197)

Not Ermenilerin Merkezlerinden Birincisi Tiflis ve etrafı idi. İkinci merkezleri Suracıttayr ve etrafı idi Üçüncü merkezleri Ahlat ve etrafı idi. Dördüncü merkezleri ise Samsat ve etrafı idi 
(Kaynak Fütuh-ul Buldan Ebul Hasan SA97) 
SAFVAN İBN-Ü MUATTAL (R.A.)
5- Şemsettin-i Sami, Osmanlıca yazmış olduğu Kamus-ul Alam Kitabında Şöyle der; Ebu Amr'ın babası Safvan İbn-ü Muattal, Resulullah SAV.'in cihadlarının çoğuna katılmış ve Allah'ın Resulü O'nu medh-ü sena etmiştir. Hazreti Ömer R.A.'ın halifeliği zamanında Hicretin 17. yılında Ebül As'ın oğlu Osman ile beraber Erminiya (Samsat) Muharebesine katılıp o sırada şehid olmuş ve Namaz'la ilgili bir hadis-i şerifi rivayet etmiştir. 
(Kaynak Kams-ul Alam Şemsettin-i Sami Cilt 4 sayfa 2951)
SAFVAN İBN-Ü MUATTAL (R.A.)
6- İbnül Esir El Cezeri, Ashab-ı Kiramın hayatını anlatan Üsd-ül Ğa'be adındaki kitabında şöyle der: Safvan R. A. Muattal' in oğludur. O da Rubeya'nın Oğludur. O da Huzai'nin oğludur. O da Muharib'in oğludur. O da Murre'nin Oğludur. O da Falıc'ın oğludur. O da Zekvan'm Oğludur. O da Sa'lebe'nin oğludur. O da Buhsen'in Oğludur.  O da Sûleymi'nin Oğludur. O da Mansur'un Oğludur. Sülemi Kabilesinin Zekvan sülalesindendir. Mureysi cihadından önce Müslüman olup, Mureysi cihadına katılmıştır. İmam-ı Vakıdı Şöyle der; Safvan hendek cihadına katılıp ondan sonra bütün cihadlara katılmıştır. Hendek cihadı hicretin 5. senesinde olmuştur. 
Resulullah SAV.'in develerini kaçıran Araniyin Kabilesinden kişileri yakalamak için Cabir oğlu Kerz'i ve Safvan  İbn-ü Muattalı da göndermiştir. Safvan İbn-ü Muattal Resulullah'ın Ordusunu arkadan kontrol ederdi. 
Ebu Hûreyre R.A. ve Abdurrahman oğlu Ebu Bekir O'ndan Hadis Rivayet etmişlerdir. Resulullah S.A.V'ın medhü senasına mazhar olmuştur. Ve hakkında şöyle demiştir." O öyle bir adamdır ki O'nun hakkında hayırdan başka bir şey bilmem." 
Safvan R.A. Cesur, faziletli, hayırlı bir kişi idi. Basra şehrinde evi vardı. Ermenilerle cihadırken Samsat 'ta şehit olup, orada defnedildi. Ordunun Emiri Ebul As Sakafi'nin oğlu Osman idi. (Hazret-i Ömer'in halifeliği zamanında.) 
Ebu Hüreyre RA. Şöyle der; Safvan İbn-ü Muattal RA. Resulullah'tan Sordu. "Ey "Allah'ın Resulü, sana bir soru soracağım. Siz bilensiniz. Ben bilen değilim." Allah'ın Resulü "nedir?" diye sordu. Safvan İbnü Muattal R.A. "Gece ve gündüzde namaz kılmak için mekruh olan bir vakit var mıdır?" diye sordu. Allah'ın Resulü "evet" dedi. "Sen Sabah Namazı kıldıktan sonra güneş doğuncaya kadar namaz kılma. Çünkü Güneş şeytanın İki boynuzu arasından doğar. Sonra kılınan namaz makbul olup, Melekler bile hazır olurlar. Güneş Dünya ortasına gelince namazı terk et Güneş sağ kaşından ayrılıncaya kadar o zaman kılman namaz kabul olup, melekler şahit olurlar. İkindi Namazından sonra namazı terk et (nafileleri) Güneş batıncaya kadar. 
(Buhari, Müslüm, Ebu Davud) Kaynak İbn-ü Esir-i Cezeri 'nin Ûsdül Ğa 'be Kitabı Cilt 3. Sayfa 30)
SAFVAN İBN-Ü MUATTAL (R.A.)
7- Ebul Fadl Ali Oğlu Ahmet Ibn-ül Hacer-il Askalani (Sahih-i Bubari'yi Şerh eden kişi) İbn-ü Hacer-il Askalani ile tanınmış Ashab-ı Kiramın hayatını anlatan lsabe Fi Temyizissahabe isimli kitabında şöyle der; Safvan, Muattal'ın oğludur. O da Rube'a'nın, O da Huzai'nin, O da Muhribin, O da Murre'nin, O da Falıc'ın, O da Zekvan'ın oğludur. Medine'de oturuyordu, Hendek cihadı ve daha sonra bütün cihadlara katılmıştır. İlk cihadı Mureyse cihadı idi. Resulullah'ın Medh-ü senasına mazhar olmuştur. Ebu Hüreyre R.A. namazın kerahet vakti ile ilgili O'ndan bir hadis rivayet etmiştir. 
Safvan İbn-i Muattal R.A., Hazreti Ömer R.A.. Halifeliği zamanında 4. Erminiya (Samsat) cihadına katılıp orada şehit olmuştur. 
İmam-ı Buhari tarih kitabında rivayet eder; Resulullah S.A.V.'in develerini kaçıranları bulmak İçin Kerz İbn-i Fahr ile beraber Safvan İbn-i Muattal'ı da göndermişti, İbn-i İshak Şöyle der; "Samsat'ta şehid olmuştur. Ve İmam-ı Taberi kesin bir olaydır." Demiştir. 
İbn-i Hacer'il Askalani İsabe kitabında 537, Sayfada şöyle der; Safvan ibn-ûl Muattal ve arkadaşları Allah'a ve Resulüne inanmış ve sahabe olmuş, Resulullah'tan Kur'an-ı Kerim-i işiten 9 Cin sahabeden birisi ve en sonuncusu olan Cabir'in oğlu Amr'ı defn etmişlerdir. (Rivayet eden İmam Ahmed Bin Hanbel'in Oğlu Abdullah, Hadis Kitabı Sahibi Hâkim, Taberani, îbn-i Merdevehi,) 
(Kaynak: lsabe Fi Temyizissahabe cild 2 Sayfa 191)
SAFVAN İBN-Ü MUATTAL (R.A.)
8- İbn-i Abdul Birr İstiab Fi Marifetli Ashab isimli kitabında şöyle der, Safvan İbnü Muattal R.A. Sullem Kabilesinden Zekvan sülalesindendir. Ebu Amr lakabı ile lakablanmıştı. Mureyse cihadından evvel Müslüman olmuş, diğer bütün cihadlara katılmıştır. Resulullah SAV.'ın Devesini kaçıranların arkasına Kerz Ibnül Fahr ile beraber yakalamaya gitmiştir. 
Hazreti Ömer zamanında Ebul As Oğlu Osman-i Sakafi ile birlikte Cezire'nin Fethine gitmiş, Samsat'ın yakınında vefat etmiş, orada defnolunmuştur. Hayırlı, faziletli, cesur ve kahraman idi. O'nun beraatı ile ilgili on ayet-i kerime nazil olmuştur. 
(Istıab Fi Marifetti Eshab. İbnü Abdul Birr cild 2 Sayfa 187) 
Not: Semisat, Semsat veya Samsat, Elazığ Vilayetinde Malatya Sancağına Hüsn-ü mensur (Adıyaman) kazasında Fırat'ın sağ yanı, Urfa'nın (48) km. kuzeyinde nahiye merkezi olup, vakti ile büyük ve mamur bir şehir idi. Meşhur İslam Ulemalarından bir kaç zatın doğum yeridir. 
(Kamus-ul alam Cild 4 Sayfa 2633)


16.04.2007
Bu belgeleri araştırıp yazan Emekli Vaiz Abdulcelil ÜNALAN